طبق آمار حدود 20% از مردم آمریکا به بیماری ریفلاکس معده (بازگشت شیره معده به مری) مبتلا هستند.
کافیه به دور و بر خودمون نگاهی بندازیم و کمی دقت کنیم تا متوجه بشیم که شیوع این مشکل در ایران، اگر بیشتر از آمریکا نباشه، کمتر نیست. به‌نظر من خیلی مهمه که بهش توجه کنیم و علائمش رو بشناسیم و تلاش کنیم تا اگر به چنین مشکلی مبتلا هستیم، اون رو کنترل کنیم.
بله، باید ریفلاکس معده رو کنترل کرد چون درمان قطعی وجود نداره. چرا باید کنترل بشه؟ چرا مهمه و نباید به سادگی ازش عبور کرد؟ در ادامه توضیح میدم.
کمی توضیح در مورد ریفلاکس معده (GER) و تفاوتش با بیماری ریفلاکس معده (GERD)
قبل از هر چیزی باید تفاوت بین ریفلاکس (به عنوان اتفاقی که برای هر آدمی تو زندگی میفته) و بیماری ریفلاکس معده قائل بشیم.
ریفلاکس به خودی خود اتفاق عجیبی نیست و ممکنه برای هر آدمی پیش بیاد. برای مثال ممکنه شما شب تولد خودتون پرخوری کرده باشید یا اینکه بلافاصله بعد از خوردن یک وعده غذایی دراز کشیده باشید؛ در این ضورت احتمال بازگشت شیره معده به مری وجود داره.
اما بیماری ریفلاکس معده یا GERD چیه؟
زمانی که ریفلاکس معده مکرراً رخ بده و به یک علامت مزمن و بلندمدت تبدیل بشه، بهش میگیم بیماری ریفلاکس معده. چرا GERD به وجود میاد؟
علت اصلی به وجود اومدن GERD شل شدن اسفنکتر بین مری و معده شماست. در واقع یک ماهیچه‌ی حلقوی شکل بین مری و معده وجود داره که فقط هنگام عبور غذا از مری به معده باز میشه و در مواقع دیگه باید بسته بمونه (باید بسته بمونه تا محتویات معده به بالا برنگرده). حالا اگر بنا به دلایلی این دریچه خوب کار نکنه و شل بشه، محتویات معده به مری برمی‌گرده و ریفلاکس ایجاد میشه.
مثلاً یک فرد سالم ممکنه ماهی یکبار دچار ریفلاکس بشه؛ اما یک فرد بیمار حداقل هفته‌ای دو بار ریفلاکس (و علائم مرتبط با اون رو) تجربه می‌کنه.
علائم ریفلاکس معده چیه؟
یک سری علائم وجود دارن که به ما نشون میده احتمالاً دچار این مشکل هستیم:
- سوزش سر دل و قفسه سینه؛ بعیده کسی این مورد رو تجربه نکرده باشه یا حداقل از کسی نشنیده باشه. سوزش سر دل و قفسه سینه یکی از علائم پرتکرار ریفلاکس معده‌ست. اگر مکرراً به سوزش قفسه سینه دچار میشید، احتمال این وجود داره که به ریفلاکس مبتلا باشید. و جالبه بدونید که این سوزش ممکنه به حتی حلق شما هم نفوذ کنه و به شدت آزار دهنده‌ست.
- احساس برگشت غذا به حلق و دهان که مزه ترش و تلخی هم داره. از اونجایی که معده برای هضم غذا اسید غلیظ با ph=2 ترشح می‌کنه، بازگشت این اسید به مری و حلق و دهان باعث میشه مزه‌ی ترش و زننده‌ای رو حس کنید.
- درد یا دشواری هنگام بلع غذا (این یکی از علائم جدی‌ایه که باید فوراً بهش توجه بشه؛ توصیه میشه حتماً در این مرحله به پزشک مراجعه کنید)
- گرفتگی و خشن شدن صدا هم نشونه‌ای از بازگشت اسید معده به لوله مری می‌تونه باشه.
- بعضی از افراد هم ممکنه سرفه‌های مزمن و مشکل در تنفس رو هم تجربه کنند.
- یکی دیگه از نشونه‌هایی که اورژانسی تلقی میشه و باید خیلی زود به پزشک مراجعه کنیم، استفراغ و مدفوع سیاه‌رنگه که وجود خونریزی احتمالی در دستگاه گوارش رو به ما نشون میده)؛ استفراغ ممکنه به رنگ سبز یا حتی زرد هم باشه و باید جدی گرفته بشه.
- کاهش اشتها و پایین اومدن وزن
- حالت تهوع و احساس وجود جسم خارجی در حلق یا مری
- درد شدید در قفسه سینه و زیر دیافراگم
قرار نیست همه‌ی ما این علائم رو تجربه کنیم؛ لزومی هم نداره که به‌خاطر تجربه کردن یک یا چند مورد از این علائم خیلی نگران بشیم؛ فقط باید چند تا نکته رو در نظر بگیریم.
نکته اول: خیلی‌ها ممکنه سوزش و درد ناشی از ریفلاکس رو با درد قلب و مشکلات عروقی اشتباه بگیرن. حتی ممکنه پزشک هم چنین تشخیص اشتباهی بده. اگر به مشکل قلبی مشکوک هستید یا علائمی دارید که ممکنه نشون دهنده ضعف قلب باشه، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
نکته دوم: استفراغ و مدفوع سیاه، مشکل در بلع و درد شدید قفسه سینه رو خیلی جدی بگیرید و حتماً به پزشک مراجعه کنید.
چه چیزهایی ما رو بیشتر از دیگران در معرض ریفلاکس معده قرار میده؟
بعضی از آدما بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری دارن. مثلاً افراد چاق، خانم‌های باردار، افرادی که از داروهای خاصی (مثل آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد افسردگی و مسکّن‌ها) استفاده می‌کنن و افراد سیگاری؛ با این حال هر کسی در هر سنّ و شرایطی ممکنه به این مشکل دچار بشه و جای تعجبی نداره (از نوزاد گرفته تا فرد مسن و در هر جنسیتی).
یک سری عوامل هم وابسته به رژیم افراده و کسانی که زیاد از مواد غذایی زیر مصرف کنند، احتمال تشدید یا ابتلا به بیماری بالاتر میره:
- غذاهای خیلی چرب و سرخ کرده
- برخی از میوه‌ها مثل آناناس، گوجه و مرکبات (پرتقال، لیمو، گریپ فروت و …)
- شکلات و قهوه (فراورده‌های کافئین دار)
- نوشیدنی‌های الکلی و گازدار (مثل نوشابه و دلستر)
- نعناع و عرق نعناع
- استرس و اضطراب زیاد و مزمن
GERD چه عوارضی داره و چقدر خطرناکه؟
معده‌ی شما برای هضم غذا اسید زیاد و قدرتمندی ترشح می‌کنه؛ منتها به‌خاطر داشتن سد حفاظتی بر علیه این اسید، خودش آسیب زیادی نمی‌بینه. اما مری سد حفاظتی قدرتمندی در برابر اسید معده نداره و در صورتی که این ریفلاکس به صورت مزمن در بیاد و طولانی بشه، امکان به وجود اومدن زخم مری، ضعف و اشکال در انقباض عضلات مری و در مراحل پیشرفته‌تر منجر به سرطان مری بشه.
به‌خاطر همین توجه به این بیماری از اهمیت بالایی برخورداره و بهتره جدی گرفته بشه.
تشخیص و درمان ریفلاکس معده
قبل از هر چیزی باید دوباره تاکید کنم که علائم ریفلاکس رو دست کم نگیرید و موضوع رو رها نکنید. اگر هم نکته‌ای برای کنترل یا درمان بیماری گفته میشه صرفاً برای جدی‌تر گرفته شدن موضوعه و تا حد امکان خود درمانی نکنید.
معمولاً تشخیص اولیه پزشک با علائمی که شما می‌گید داده میشه. در مرحله اول هم رژیم غذایی و یک سری داروی پایه (من جمله امپرازول، رانیتیدین، شربت معده و …) ممکنه تجویز بشه. البته پزشک ممکنه بسته به سن شما و شدت علائمی که دارید از سایر آزمایشات مثل تست هلیکوباکتر پیلوری و آندوسکپی هم استفاده کنه.
شاید واژه درمان خیلی دقیق نباشه و بهتره از واژه کنترل بیماری استفاده کنیم. معمولاً توصیه میشه که رژیم مناسب غذایی رو رعایت کنید و سیگار و الکل رو کنار بگذارید، وزنتون رو کاهش بدید و عوامل استرس‌زا رو به حداقل برسونید.
چه غذاهایی رو نباید بخوریم؟
- غذاهای ترش و اسیدی (انواع ترشیجات و لواشک، برخی از میوه‌ها مثل مرکبات و گوجه و آناناس، خیارشور و …)
- نوشیدنی‌های کافئین دار و گازدار
- غذاهای پرادویه مثل انواع فست فودها
- نمک و فلفل زیاد
- نوشیدنی‌های الکلی
- شکلات
- نعناع
- و در مجموع هر غذا و خوراکی‌ای که علائم شما رو تشدید می‌کنه.
منبع اصلی: NIH
